سه‌گانه‌ی دریچه و آرشیو طوطی

جمعه ۱۰ تا دوشنبه ۱۲ تیر ۱۴۰۱ – ۶ تا ۹ شب

محلّ تردید از دهم تا دوازدهم تیرماه (جمعه تا دوشنبه) میزبان نمایشگاهی از ژاله نساری «سه‌گانه‌ی دریچه و آرشیو طوطی» خواهد بود. این نمایشگاه مروری است بر آثار ویدیویی او در سال‌های گذشته به همراه چیدمان پروژه‌ی آرشیو طوطی که پیش‌تر در فستیوال دسترسی محدود هشت به نمایش درآمده بود.

بخش اصلی و پول‌ساز سینمای ایران قبل از انقلاب ۵۷، شامل فیلم‌هایی بود که تحت تأثیر فیلم‌های عاشقانه هند ساخته می‌شد. این فیلم‌ها قصه‌ی آدم‌های فقیری بود که با نیروی عشق بر همه بدبختی‌هایشان پیروز می‌شدند. عامل اصلی فروش این فیلم‌ها علاوه بر داستان خوش‌فرجام عشاق فقیر، صحنه‌های رقص و آوازخوانی زنان و نمایش بی‌پرده روابط آن‌ها با مردها بود. جامعه‌ی ایرانی که هنوز ریشه‌های سنتی و مذهبی داشت، این فیلم‌ها را عامل تخریب ارزش‌های دیرینه‌ی خود تلقی می‌کرد و دیدن آن‌ها را مناسب خانواده نمی‌دانست بنابراین بیشتر مخاطبان این فیلم‌ها مردان بودند. این فیلم‌ها آن‌ها را غرق در تخیلات قهرمانی و شهوانی‌شان می‌کرد و باعث می‌شد چندساعتی بدبختی‌های خود را فراموش کنند، اما خارج از پرده‌ی سینما این زن‌ها را عامل فساد جامعه می‌دانستند. روشنفکران جامعه هم نظر مساعدی به این فیلم‌ها نداشتند. این فیلم‌ها را فاقد ارزش هنری می‌دانستند و برای مخاطبان این فیلم‌ها ابراز تأسف می‌کردند که برای دیدن این فیلم‌ها و آن زن‌ها چنین مشتاق بودند. دکتر هوشنگ کاووسی از بنیان‌گذاران نقد فیلم در ایران واژه «فیلم فارسی» را برای این فیلم‌ها ابداع کرد که هنوز هم استفاده می‌شود و مترادف فیلم مبتذل است. کاووسی شعری نیز در مذمت این فیلم‌ها سروده که تک‌بیتی از آن چنین است:

سزای نواری چنین است: سپردن به خاک/ ولی می‌توان گفت حیف از فیلم کداک!

پس از انقلاب ۵۷، مسیر سینمای ایران تغییر کرد. این نوع فیلم‌ها تحت عنوان مبتذل کنار گذاشته شدند و بازیگران آن فیلم‌ها به‌ویژه زنان از حضور بر پرده سینما محروم شدند. امروز بسیاری از این فیلم‌ها را می‌توان در شبکه‌های مجازی پیدا کرد. اغلب کیفیت پایینی دارند. در بعضی صحنه‌ها هم تصویر اعوجاج پیدا کرده و تصویر محوی از چهره و اندام این زنان پیداست. تصویر محوی که شبیه تقدیر این زن‌هاست. که در روزهای پر تب‌وتاب انقلاب راه سکوت و انزوا در پیش گرفتند، از سینمای ایران حذف شدند و با تغییر نسل‌ها و آمدن نسل‌های جدید با سلایق جدید از یادها رفتند.

درباره هنرمند:

ژاله نساری دارای مدرک کارشناسی در رشته‌ی ادبیات نمایشی و مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌ی سینما از دانشگاه هنر تهران است. از زمان فارغ‌التحصیلی، مشغول تدریس در هنرستان‌ها، مؤسسات و دانشگاه‌های هنر بوده است. او تجربه‌ی کار با مدیوم‌های مختلف مانند ادبیات، تئاتر و سینما را در پرونده کاری خود دارد. اما در حال حاضر، تمرکز اصلی ژاله نساری روی ویدیو و فیلم تجربی و صدا است. آثار او در برنامه‌های متعدد ویدیویی چون «غبار در حرکت» در شهرهای مختلف ایران، ترکیه و اتریش و مجموعه فیلم «تهران از مسیر کناری» در شهرهای وین و مونیخ همچنین در سال ۱۳۹۸ در نمایشگاه «مرزهای شکننده» در مرکز یارات در باکو و در نمایشگاه گروهی «خطوط خودساخته» در گالری هینترلند و پروژه‌های آران به نمایش درآمده است.

درباره محلّ تردید

محلّ تردید یک ابتکار موقت، سیار و هنرمندگردان است که در محلّ سابق پروژه‌های نیومدیا سکنی گزیده است تا مرحله‌ی گذار خود را طی کند.

درباره‌ی آرشیو «طوطی»

بخش اصلی و پول‌ساز سینمای قبل از انقلاب ایران، شامل فیلم‌هایی با محوریت صحنه‌های رقص و آواز زنان بود. با وقوع انقلاب ۵۷ اغلب زنانی که در این فیلم‌ها ایفای نقش کرده بودند از سینما کنار گذاشته شدند و دیگر نتوانستند بر پرده سینما ظاهر شوند.

«آرشیو طوطی» مسیر شهرت تا افول و مرگ یکی از این زنان را با استفاده از هر آنچه درباره این زن در رسانه‌ها منتشرشده، به نمایش می‌گذارد؛ رسانه‌های قدیمی‌تری مثل روزنامه و مجله در سال‌های قبل انقلاب و رسانه‌های جدیدتر مثل یوتیوب، فیس‌بوک، اینستاگرام.

با انتشار خبری درباره بی‌خانمانی طوطی در اوایل دهه‌ی نود، نام او پس از چند دهه در رسانه‌ها دیده می‌شود. این بار، روزگار تلخ او به‌عنوان خبری با قابلیت «جالب بودن» و «پربیننده بودن» در شبکه‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و افرادی به بازنشر عکس‌ها و مطالب قدیمی مجلات درباره «طوطی» می‌پردازند. بخش زیادی از این آرشیو با استفاده از مطالب به اشتراک گذاشته‌شده در فضای مجازی ساخته شده است. آنچه به این مجموعه‌ی از پیش موجود اضافه کرده شده، عکسی، است که هنرمند، سال گذشته در بهشت‌زهرا از سنگ‌قبر «طوطی سلیمی» گرفته است.

سینما خانگی | ژاله نساری | ۱۱:۳۸ | ۱۳۹۷

ویدیوی «سینما خانگی» با کنار هم گذاشتن نماهایی از فیلم‌هایی که این زنان در آن‌ها به ایفای نقش پرداخته‌اند، سال‌های سکوت، خانه‌نشینی و ازیادرفتگی‌شان را به نمایش می‌گذارد؛ نمایش روزمرگی توأم با حضور خاموش گذشته.

سینما فلور | ژاله نساری | ۴۲: ۳ | ۱۳۹۷

قبل از انقلاب ۱۳۵۷، بیشتر فیلم‌های سینمایی ایرانی شامل رقصنده‌ها و خواننده‌های زن و روابط عاشقانه‌ی آن‌ها بود. تولید چنین فیلم‌هایی در دوران پس از انقلاب ممنوع شد و اکثر بازیگران مرد و زن این فیلم‌ها از صنعت سینما کنار گذاشته شدند. سینما فلور، سینمایی قدیمی در جنوب تهران است که به دلیل نمایش این قبیل فیلم‌ها مشهور بود. پس از انقلاب، سینما فلور، ضعیف و ضعیف‌تر شد و در سال ۱۳۶۳ برای همیشه بسته شد.

سینما ونوس | ژاله نساری |۶:۲۹| ۱۳۹۷

سینما «ونوس» که بعدها به سینما «سارا» تغییر نام داد سینمایی است در ابتدای خیابان «لاله‌زار» که در اواخر دهه‌ی هشتاد به سرنوشت سینما «فلور» دچار شد. ویدئو «سینما ونوس» از کنار هم گذاشتن نماهای فیلم‌های قدیمی و به لحاظ تدوین تحت تأثیر «باله‌ی مکانیک» اثر «فرنان لژه» ساخته شده است.